Η δύναμη της συνήθειας

Αντισταθείτε σε αυτήν για καλύτερα αποτελέσματα
Αναμφισβήτητα ο κάθε άνθρωπος έχει τις συνήθειες του. Συνήθειες καλές, κακές, βλαβερές, ωφέλιμες. Συνήθειες που εκφράζονται στις δραστηριότητες στον τρόπο ζωής, στον πως ανταποκρινόμαστε στα γεγονότα, στις συναισθηματικές αντιδράσεις ή στα διατροφικά τελετουργικά.

Όλοι έχουμε συνήθειες που δύσκολα τις αλλάζουμε. Δίνουν δομή κι όρια στις ζωές μας και μας βοηθούν να νιώσουμε ήρεμοι κι ασφαλείς. Αν αναλογιστούμε την καθημερινότητα μας, θα συνειδητοποιήσουμε ότι οι περισσότεροι από εμάς, κάνουμε πράγματα με την ίδια σειρά που τα κάναμε χθες και προχθές.

Πράγματα απλά, όπως ο τρόπος που σηκωνόμαστε από το κρεβάτι, ο καφές που πίνουμε το πρωί και πώς τον πίνουμε, το πρωινό που τρώμε (όσοι έχουν συνηθίσει το πρωινό) ή αντίστροφα η έλλειψη του, τα δόντια που βουρτσίζουμε, το ντουζ που κάνουμε, το απογευματινό γλυκό που επιθυμούμε, η ώρα που κοιμόμαστε, ο τρόπος που χαλαρώνουμε, τα χόμπι που έχουμε, ακόμη κι οι άνθρωποι που συναναστρεφόμαστε κτλ., αποτελούν μερικές από τις καθημερινές μας συνήθειες.

Κάποιες από αυτές επιβάλλεται να γίνονται (πχ η ώρα που ξυπνάμε με βάση το ωράριο εργασίας μας), κάποιες γίνονται για λόγους υγιεινής (πχ βούρτσισμα δοντιών, ντουζ κτλ), κάποιες για λόγους υγείας (πχ το ιδανικό πρωινό, το ελαφρύ βραδινό, το καθημερινό βάδην ή η γυμναστική κτλ), κάποιες γιατί απλά μας ευχαριστούν (ο καφές, το απογευματινό γλυκό, ο χορός κτλ), άλλες γίνονται εντελώς μηχανικά (ο τρόπος που σηκωνόμαστε από το κρεβάτι, η στάση που κοιμόμαστε, η καρέκλα που καθόμαστε το μεσημέρι κτλ), ενώ κάποιες γίνονται απλά και μόνο γιατί έτσι έχουμε μάθει (πρωινό, τσιγάρο, διατροφικές προτιμήσεις ή απέχθειες, τρόπος μαγειρέματος κτλ).

Το θέμα είναι να κατηγοριοποιήσουμε όλες αυτές τις συνήθειες μας, σε αυτές που μας ωφελούν και για ποιους λόγους και σε αυτές που είναι αντικειμενικά κι αποδεδειγμένα επιβλαβείς και εν συνεχεία να προσπαθήσουμε να περιορίσουμε τις κακές και να αυξήσουμε τις καλές, σε όλους τους τομείς της ζωής μας και βέβαια και στη διατροφή!

Για παράδειγμα κάποια που επαινείται από μικρή όταν καθαρίζει το πιάτο της, είναι πολύ πιθανό να καθαρίζει το πιάτο της από συνήθεια και σαν ενήλικας ακόμα και αν δεν πεινάει, ενώ επίσης ενδέχεται να περάσει αυτή την ανθυγιεινή συνήθεια και στα δικά της παιδιά. Επίσης όταν ένα παιδί επιβραβεύεται για κάτι καλό με γλυκά, θα ζητάει πάντα γλυκό όταν πετυχαίνει κάτι και επίσης θα κάνει το ίδιο και στα παιδιά της, κ.ο.κ.

Όταν λοιπόν οι συνήθειες γίνονται επιβλαβείς για την υγεία και το «ευ- ζην» (wellbeing), και είναι εκτός του επιθυμητού ελέγχου (πχ εμετός μετά το φαγητό, διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος και περίεργη συμπεριφορά, χρήση σκευασμάτων αδυνατίσματος, χρήση ναρκωτικών ουσιών κτλ), τότε συνήθως υπάρχει πρόβλημα, που στον τομέα της διατροφής, γίνεται εντονότερο με την εμφάνιση κάποιας διατροφικής διαταραχής.

Εκεί μια περιστασιακή δραστηριότητα μπορεί να κυριαρχήσει στις σκέψεις σας, ενώ οι συνήθειες γίνονται τακτική συμπεριφορά σε σημείο να κυριαρχούν στις ζωή σας.

Αν μάλιστα ισχύει κάτι από τα παρακάτω, τότε η συνήθεια κινδυνεύει να γίνει εμμονή, καταναγκασμός ή εθισμός:
-Η συνήθεια είναι τόσο σημαντική που δεν μπορείτε να λειτουργήσετε χωρίς αυτή.
-Είναι δύσκολο να παραμείνετε για μεγάλο διάστημα, χωρίς να κάνετε τη συνήθειας σας, χωρίς να αισθανθείτε έντονη αμφιταλάντευση.
-Φαίνεται να σκέφτεστε τη συνήθειά σας για το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας.

Τέτοιες συμπεριφορές αναστατώνουν τον τρόπο ζωής σας και θα υπεισέρθουν στην ικανότητά σας να διαχειριστείτε την υγεία σας και τις σχέσεις σας με τους άλλους ανθρώπους. Οι Διατροφικές Διαταραχές είναι ένα πρωταρχικό παράδειγμα μιας διαταραχής όπου όλα αυτά τα χαρακτηριστικά των διασπαστικών συνηθειών (disruptive habits) είναι παρόντα.

Ένα διατροφικό πρόβλημα μπορεί να είναι μια νευρωτική συνήθεια. Μια συμπεριφορά που μια φορά ήταν χρήσιμη, μπορεί να επαναλαμβάνεται ψυχαναγκαστικά προσπαθώντας ν' αποκτήσει το αυθεντικό της αποτέλεσμα.
Η λανθασμένη διατροφική συμπεριφορά ίσως να ενισχύεται από μια κρυμμένη "θετική πρόθεση" ή η αντίσταση να αλλάξουμε συνήθειες, ίσως κατοικεί σε βαθιές δομές «δεν μπορώ ν' αλλάξω» ή «δεν αξίζω να πετύχω».

Η επιρροή λοιπόν των συνηθειών είναι ένα βασικό πρώτο στοιχείο της θεραπείας των διατροφικών διαταραχών, αλλά κι όχι μόνο. Αυτός είναι κι ο κύριος σκοπός, που τα κέντρα αδυνατίσματος κι εμείς οι διαιτολόγοι προσπαθούμε να δημιουργήσουμε έναν τρόπο ζωής προσαρμοσμένο να υποστηρίζει διατροφικές αλλαγές, πχ υποκαθιστώντας συμπεριφορές για τη διατροφή, εξασφαλίζοντας καινούργιες πηγές κινήτρων.

Φυσικά και σε απλά περιστατικά υπέρβαρων ή παχύσαρκων ατόμων, κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο. Η αλήθεια είναι ότι το επίμονο βάρος και τα διατροφικά προβλήματα, απαιτούν από εμάς να κάνουμε μόνιμες αλλαγές ακόμη και στον τρόπο που αγοράζουμε, που αποθηκεύουμε ή που μαγειρεύουμε το φαγητό. Ωστόσο, όσο υψηλά επίπεδα κινήτρου κι αν έχουμε στην αρχή που ξεκινάμε την προσπάθεια μας, στην πορεία η δέσμευση συχνά ξεφεύγει, διότι ο πυρήνας παραμένει ανέπαφος.

Πρέπει λοιπόν να απομονώσετε τη λειτουργία των τωρινών ανθυγιεινών συνηθειών και να προβάλλετε αντίσταση σε αυτές, καταβάλλοντας προσπάθεια στη συμμόρφωση νέων υγιεινών συνηθειών.

Οι δικαιολογίες που αναμφισβήτητα θα προσπαθήσετε να χρησιμοποιήσετε, το τύπου «δεν έχω χρόνο», «το ξέχασα», «θα το κάνω αύριο», είναι απλά αντίσταση στη δύναμη της συνήθειας, που πρέπει να επισκιαστεί από τη δύναμη της θέλησης.

Αυτό το ταξίδι των αλλαγών, ίσως πάρει χρόνο, ίσως χρειαστείτε βοήθεια ειδικών (Ψυχολόγου ή Διαιτολόγου ή και των δύο), ίσως σας φανεί απλό, ίσως ακατόρθωτο, αν όμως φτάσετε στον προορισμό σας, σίγουρα θα δικαιωθείτε!