Από την Κωνσταντινούπολη στην Αθήνα

Ελάχιστοι Ελληνες σήμερα έχουν έναν καλό λόγο να πουν για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Πιστεύουν ότι είναι η πραγματική αιτία της κρίσης, εφόσον διοχέτευσε εύκολο χρήμα στους πολιτικούς τους και τώρα απαιτεί μια ουγγιά «σάρκα» σε χρηματοπιστωτικούς όρους. Η ίδια ιστορία με την Δ΄ Σταυροφορία. Πριν από 800 χρόνια οι Σταυροφόροι, οι οποίοι είχαν αρχικά ξεκινήσει να πολεμήσουν για τον χριστιανισμό στους Αγίους Τόπους, βρέθηκαν να λεηλατούν την Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της ελληνόφωνης Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, λόγω τεράστιων χρεών της προς τη Δύση.

 
Η συμπεριφορά της Ευρώπης στη σημερινή ελληνική κρίση δεν είναι λιγότερο επαίσχυντη από των Σταυροφόρων. Αν μη τι άλλο, αυτή η μαύρη σελίδα στην ιστορία της Δύσης θα έπρεπε να λειτουργεί ως προειδοποίηση προς τους τραπεζίτες και τους πολιτικούς, οι οποίοι θα προτιμούσαν ίσως να δουν την Ελλάδα να διαλύεται, παρά να αναλάβουν την ευθύνη της δικής τους ακολασίας.

Η Ελλάδα ανήκει σήμερα στην περιφέρεια της Ευρώπης, αλλά τον 12ο αιώνα η Κωνσταντινούπολη αποτελούσε την πύλη ενός κερδοφόρου εμπορίου σε μπαχαρικά, μετάξι και είδη πολυτελείας από την Ανατολή. Το εμπόριο αυτό έκανε πλούσιους τους εμπόρους στην Ευρώπη, όπως οι σημερινές οικονομίες της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Οι Βενετσιάνοι και Γενουάτες έμποροι εξασφάλισαν προνόμια και «παραθυράκια» στην Κωνσταντινούπολη, που θα τα ζήλευαν οι διαχειριστές κεφαλαίων: μπορούσαν να πωλούν φθηνότερα από τους ντόπιους εμπόρους και να φοροδιαφεύγουν. Αποτέλεσμα ήταν η ροή φθηνού χρήματος στις αγορές.

Το 1200 η δραματική συρρίκνωση του εμπορίου στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία επιδεινώθηκε από τις υπερβολικές δαπάνες της Βενετίας, της αντίστοιχης ΕΚΤ του Μεσαίωνα. Εν μια νυκτί, σχεδόν, από το εύκολο χρήμα υπήρξε μία αλλαγή στη σκοτεινή τέχνη της είσπραξης χρεολυσίων. Οπως και στη σημερινή Αθήνα, όταν ξέσπασε η κρίση, κατέστη εμφανές πως κανείς δεν θα αναλάμβανε την ευθύνη για το ότι της παρείχε υπερβολικά δάνεια.

Οι Βενετσιάνοι έμποροι ήταν αμετακίνητοι στο ότι δεν θα κάλυπταν εκείνοι τις ζημίες. Η Κων/πολη και η ελληνόφωνη αυτοκρατορία, καταρρακωμένη από πολιτικές έριδες, βρέθηκε στο στόχαστρο. Μία από τις αντιμαχόμενες φατρίες πρότεινε στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας ως αντάλλαγμα της κάλυψης των ζημιών να τη βοηθήσει στρατιωτικά για να καταλάβει την εξουσία. Η Κων/πολη υποτίμησε την κλίμακα των οφειλών της και υπερεκτίμησε τη σταθεροποιητική συμβολή του στρατού της Βενετίας.

Οι Σταυροφόροι σύλησαν και λεηλάτησαν εμπροθέτως τους θησαυρούς της Αυτοκρατορίας, δίκην εγγυήσεων για τα δάνεια. Τους μετέφεραν στη Δ. Ευρώπη και διακόσμησαν καθεδρικούς ναούς και εκκλησίες – ανάμεσα σε αυτούς και οι τέσσερις ορειχάλκινοι ίπποι από το Ιπποδρόμιο της Κων/πολης, που δεσπόζουν στον Αγιο Μάρκο της Βενετίας. Οι κατακτητές έκριναν πολιτικά και δημοσιονομικά ανίκανους τους Ελληνες και το 1204 έστεψαν τον Βαλδουίνο της Φλάνδρας πρώτο αυτοκράτορα της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κων/πολης – ένας διορισμός τύπου ΔΝΤ, ένας άνθρωπος για να κάνει δουλειές με τους Δυτικούς ηγέτες. 
Πενήντα χρόνια αργότερα, οι Ελληνες ανέκτησαν την εξουσία. Η Κωνσταντινούπολη και η Αθήνα ίσως εθίστηκαν στο εύκολο χρήμα, αλλά τους το δάνεισε η Δύση.

Toυ Peter Frankopan* / The New York Times
* Διευθυντής Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών στην Οξφόρδη